با نگاهي به گذشته متوجه مي شويم که مواد بدست آمده از دانه، برگ، ريشه، پوست و نيز شيره درختان و اسانس گياهان متنوع موجود در طبيعت، اولين ترکيب هايي بوده اند که بشر به جاي قرص و ديگر داروهاي شيميايي از آن براي درمان بيماري ها بهره گرفته است. اين ترکيب ها اگرچه در ابتدا جنبه تغذيه اي داشتند، ولي بعدتر به سبب درمان و تسکين درد، مورد توجه بيماران قرار گرفتند. خواص ضد باکتريايي اسانس ها تا حد زيادي توسط مصريان باستان در حدود سه هزار سال پيش از ميلاد مسيح شناخته شده بود. ساير اقوام مانند چيني ها، هندوها و يوناني ها نيز کم و بيش به آثار درماني گياهان معطر توجه داشته اند. در طب سنتي ايران هم به اين مهم توجه شده و به عنوان مثال از روغن هاي اسانس دار گياهي، براي درمان بيماري ها استفاده مي شده است.

فهرست جامع گياهان دارويي
 

يکي از شرايط لازم براي توفيق در علاج بيماريها و مراقبتهاي اوليه بهداشتي همانا وجود و مصرف درست داروهاي مناسب است. گياهان هميشه يکي از منابع عمومي داروها بوده اند که به صورت سنتي و يا به شکل فرآورده هاي خالص شيميايي مورد بهره برداري قرار مي گيرند. بنابراين همين موضوع باعث شده تا سازمان بهداشت جهاني، فهرست جامعي از گياهان دارويي و عصاره هاي آنها را منتشر کند.
 

گياهان دارويي ايران

گياهان دارويي يكي از منابع غني كشور بوده كه امكان صادرات آن نيز وجود دارد زيرا وقتي به ارقام واردات كشورهاي اروپايي مثل آلمان غربي و فرانسه توجه مي شود معلوم مي گردد كه گياهان دارويي بازار بزرگي در جهان داشته و كشور ما مي تواند به يكي از صادر كنندگان اين گياهان دارويي تبديل شود. ايران از لحاظ آب و هوا و موقعيت جغرافيايي و زمينه رشد گياهان دارويي يكي از بهترين مناطق جهان محسوب مي گردد. و در گذشته هم منبع توليد و مصرف گياهان دارويي بوده است . دانشمندان ايران مانند ابوريحان بيروني، ابن سينا و رازي و ديگران كتابهاي مفصلي درباره گياهان دارويي نوشته اند كه مورد توجه جهانيان بوده، لذا علاوه بر اهميت روز افزون گياهان دارويي در سطح جهان كه به سرعت ميرود تا جانشين بسياري از داروهاي شيميايي شود. صادرات اين گياهان نيز مي تواند منبع بزرگي از درآمدارزي كشور باشد. مواردي كه براي صادرات اين گياهان وجود دارند شامل شكل رقابت تهيه گياهان استاندارد، خشك كردن، بسته بندي، بازار يابي و غيره مي باشند.


با توجه به مقدمات بالا چه گياهاني دارويي هستند؟ امروزه گياهاني كه به عنوان  گياه دارويي شناخته مي شوند داراي صفات زير مي باشند:

در پيكر اين گياهان موادي ساخته مي شوند و ذخيره مي شوندكه اين مواد داراي خواص متعددي هستند و ا زجمله مي توانند به عنوان مواد مؤثر براي مداواي برخي بيماريها مورد استفاده قرار گيرند.
اندام خاصي چون ريشه، ساقه، برگ ها و گل و……… حاوي مواد مؤثر باشند.
معمولاً از اندامهاي  مورد نظر به صورت تازه استفاده نمي شود.
گياهان دارويي در مقايسه با ساير گياهان مورد عمل در كشاورزي كه به طور عام و روزمره مورد استفاه انسان اند در موارد معدود خاصي قابل استفاده اند.
 

گل گاوزبان

گاوزبان، گياه علفي و يک‌ساله است که ارزش دارويي دارد. گاوزبان احتمالاً از شمال آفريقا به نواحي ديگر راه يافته و امروزه در منطقه مديترانه، نواحي شمال آفريقا و قسمت‌هايي از خاورميانه مي‌رويد. گل، برگ و سرشاخه‌هاي گلدار آن به مصرف دارويي مي‌رسد. گاو در زبان ترکي به معني آبي هم آمده است و گل گاو زبان يعني گلي که برگي آبي دارد. اين گياه يکي از غني‌ترين منابع اسيدهاي چرب اصلي بشمار مي‌رود. گل گاوزبان از ارديبهشت تا شهريور گل مي‌دهد. گاوزبان گياهي است علفي و يکساله که ارتفاع ساقه آن تا ?? سانتيمتر مي‌رسد ساقه آن شياردار و خاردار است. برگ‌هاي اين گياه ساده و پوشيده از تارهاي خشن است. گلهاي آن به رنگ آبي، سفيد و بنفش مي‌باشد. معروف ترين اسم محلي اين گياه گل گاو زبان است. از نام‌هاي معروف ديگر محلي مي‌توان از نام‌هايي مانند برنجاس و گانيل. نام برد که اين اسم‌ها بيشتر در ميان عشاير قشقايي جنوب استان فارس و حاشيه خليج فارس مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

گياه دارويي مريم گلي

خواص گياهان دارويي - گياه مريم گلي گياهي با قدمت بسيار طولاني است و در حدود 1000 سال پيش به وجود اين گياه دارويي پي برده و از آن استفاده مي كرده اند از جمله ابوعلي سينا در كتابهاي خود به اين گياه دارويي اشاره كرده و خواص آن را برشمرده و تأكيد بر مصرف آن كرده است. اين گياه دارويي ضد درد، آرامش بخش و براي كاهش قند خون استفاده مي شود. اين گياه دارويي (مريم گلي)در تمام مناطق معتدله رويش دارد. گلهاي سفيد زيبايي مي دهد، بصورت خوشه اي است و جزء گياهان معطر و خوشبو است كه طعم بسيار تلخي دارد. اين گياه دارويي آرام بخش و مقوي اعصاب است. همچنين يك داروي ضد عفوني كننده بسيار قوي است. اگر از جوشانده اين گياه بصورت قرقره استفاده شود، جوشهاي داخل دهان و بعضاً آفت دهان را درمان مي كند.


يونجه، گياهي است غريب که امروزه در اذهان عمومي تنها به درد علوفه دام مي خورد، درحالي که در گذشته استفاده هاي فراوان از اين گياه پرفايده مي شده است.اين گياه که عمدتاً در آسيا کشت مي شود از اولين گياهان دارويي شناخته شده براي بشر است.
«يونجه» که در فارسي به آن «اسپست باغي»، «سپست»، «سبيس» يا «درفا»، در افغانستان «اسپيشتا» و در ترکي بدان «يونجه»، به رومي «ميديکي»، به مصري «قضب» و به عربي «رطبه» يا همان «فصفصه» گويند، گياهي است علفي، پايا و از تيره پروانه واران و همدسته شبدرها که ارتفاع آن تا يک متر مي رسد. داراي ساقه هاي بلند و برگچه هاي نازک، نوک تيز و بيضي شکل. گل هايش غالباً بنفش، کوچک يا گاهي زردرنگ است و به شکل سير، ميوه «يونجه» مانند صدف بوده و دانه داخل ميوه مانند لوبيا ولي کوچک تر از آن است. «يونجه» ريشه اي بسيار عميق دارد که تا 3 متر به عمق زمين نفوذ مي کند، در نتيجه ويتامين ها و مواد معدني را از خاک تهيه مي کند. اين گياه از علف هاي خوب مراتع است و بهترين نوع آن سبز املس (نرم) است.

دلايل رويکردجهاني به گياهان داروئي

استفاده روزافزون مردم ازگياهان داروئي وتمايل شرکت هاي توليدکننده موادداروئي به داروها وترکيبات بامنشا گياهي مي توان به دلايل زيردانست:
تهيه برخي ازموادموثره بطورمصنوعي امکان پذيرنيست وتنهابصورت طبيعي ازگياهان قابل استخراج هستند.
مواد داروئي مصنوعي(شيميائي)هرچندبطورسريع اثرمي بخشندوداراي يک تاثيرمشخص مي باشندولي دراکثرمواردعوارض جانبي نامطلوب روي بدن انسان بجا مي گذارنددرحاليکه موادگياهي تاثيرمفيدواثرات جانبي خوبي روي سلامت بدن دارند.
برخي ازعطرواسانس هاي مورد استفاده درصنايع آرايشي- بهداشتي- موادشيميائي خانگي(شامپو،صابون،خوشبوکننده هاي هواو?)بدون وجودموادمذکورساخت آنهاامکان پذيرنمي باشد.
درصنايع کنسروسازي وشيريني سازي و?درسطح دقيق وحساب شده براي بهترشدن طعم ورنگ وبوي محصول ازموادموثره استفاده مي شود.موادموثره گياهان ادويه اي مانندزيره سبز،ترخون وگشنيزعلاوه برطعم ومزه موادغذائي که بهترميکننداشتهاآورنيزهست وسبب هضم موادغذائي وسلامت کاردستگاه گوارش مي گردد.